باتوجه‌به نیازهای روزافزون مصرف‌کنندگان به محصولات متنوع و دسترسی آسان به کالاها، هایپرمارکت‌ها به‌عنوان مراکزی چندمنظوره جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. این فروشگاه‌ها با ارائه انواع محصولات از مواد غذایی تا لوازم‌خانگی در فضایی واحد، تجربه خریدی کامل و رضایت‌بخش را برای مشتریان فراهم می‌کنند؛ از همین رو، راه اندازی هایپرمارکت فرصتی مناسب برای کسب درآمد توسط سرمایه‌گذاران تلقی می‌شود. بااین‌همه، راه اندازی هایپرمارکت کاملاً بی‌خطر و بدون مشکل نیز نیست.
مهم‌ترین چالش‌های راه اندازی هایپرمارکت در ایران:
تأسیس هایپرمارکت در ایران با چالش‌های متعددی همراه است که هر کدام می‌تواند به‌طور مستقیم بر موفقیت نهایی این پروژه‌ها تأثیر بگذارد. از تأمین منابع مالی و انتخاب مکان مناسب تا مدیریت قوانین و مقررات محلی، تمامی این عوامل نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت هوشمندانه هستند. در کشوری با تنوع فرهنگی و اقتصادی، درک نیازها و ترجیحات مشتریان و انطباق با شرایط بازار، اهمیت بسزایی دارد. این چالش‌ها نه‌تنها بر روند ساخت بلکه بر بهره‌برداری و سودآوری هایپرمارکت‌ها نیز تأثیرگذار خواهند بود.
1. موانع اقتصادی:
یکی از مهم‌ترین چالش های ساخت هایپرمارکت در ایران، موانع اقتصادی هستند که به‌ویژه در تأمین بودجه، هزینه‌های جاری و مدیریت مالی تأثیرگذار می‌باشند. این موانع به دلایل مختلفی از جمله: نوسانات اقتصادی، تورم و محدودیت‌های اعتباری، برای بسیاری از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران مشکلات جدی را ایجاد می‌کنند.
ساخت هایپرمارکت نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در زیرساخت‌ها، تجهیزات فروشگاهی، طراحی داخلی فروشگاه و سیستم‌های مدیریتی است. همچنین هزینه‌های بالای زمین، مصالح ساختمانی، نیروی کار و تکنولوژی‌های پیشرفته به این موضوع اضافه می‌شوند. این هزینه‌ها در شرایطی که تورم اقتصادی و نوسانات ارزی نیز وجود دارند، به‌طور مداوم افزایش یافته و برنامه‌ریزی‌های مالی را پیچیده‌تر می‌کنند.
تأمین سرمایه برای پروژه‌های بزرگی همچون ساخت هایپرمارکت ، نیازمند منابع مالی گسترده‌ای است که معمولاً از طریق سرمایه‌گذاری‌های مستقیم، وام‌های بانکی یا جذب سرمایه‌گذار تأمین می‌گردد. در ایران، دسترسی به وام‌های بانکی با بهره‌های مناسب، یکی از چالش های ساخت هایپرمارکت به شمار می‌آید. علاوه بر این، جذب سرمایه‌گذار به دلیل ناپایداری اقتصادی و سیاسی کشور با دشواری‌هایی همراه خواهد بود.
نوسانات نرخ ارز و عدم ثبات اقتصادی نیز می‌تواند سرمایه‌گذاران را از ورود به این بازار باز دارد یا آن‌ها را مجبور به پذیرش ریسک‌های پایین‌تر با سود کم‌تر کند. بااین‌حال اگر برنامه استراتژی دقیقی از روند کاری راه اندازی هایپرمارکت و به سود رساندن آن طراحی شده و به سرمایه‌گذاران ارائه گردد؛ باعث اطمینان خاطرشان نسبت به پروژه شده و آن‌ها را به شرکت در آن ترغیب می‌نماید.
2. چالش‌های قانونی و اداری:
چالش‌های قانونی و اداری، روند راه‌اندازی و توسعه هایپرمارکت‌های ایران را پیچیده و زمان‌بر می‌کند. این چالش‌ها شامل عواملی مانند: قوانین پیچیده و متغیر، اخذ مجوزها و پروانه‌های لازم و تعامل با نهادهای دولتی و محلی می‌شود. در ایران قوانین مربوط به ساخت و راه اندازی هایپرمارکت به‌ویژه در بخش‌های شهری و تجاری اغلب پیچیده و گاهی متغیر هستند. تغییرات مداوم در مقررات شهری، تجاری و اقتصادی می‌تواند برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌ها را با دشواری مواجه کند. این تغییرات ممکن است باعث شوند که سرمایه‌گذاران و کارآفرینان نتوانند به‌طور دقیق برآورد کنند که پروژه‌هایشان در چه مدت زمانی و با چه هزینه‌هایی به نتیجه خواهند رسید.
همچنین، فرآیند پیچیده و زمان‌بر اخذ مجوزها و پروانه‌های لازم از دیگر موانع برای راه اندازی هایپرمارکت در ایران است. این موضوع به طور کامل شامل: اخذ مجوزهای ساخت، پروانه‌های کسب، تأییدیه‌های بهداشتی، مجوزهای محیط‌زیستی و سایر پروانه‌های مرتبط می‌شود. بسیاری از این مجوزها نیاز به تأیید از سوی نهادهای مختلف دولتی و محلی دارند که می‌تواند منجر به طولانی‌شدن فرآیند گردد.
3. چالش‌های فرهنگی و اجتماعی:
تأسیس هایپرمارکت در ایران با چالش‌های فرهنگی و اجتماعی خاصی روبه‌رو است که تأثیر زیادی بر موفقیت این کسب‌وکارها دارد. بسیاری از مردم ایران به خرید از سوپرمارکت محلی و فروشگاه‌های کوچک عادت دارند. این فروشگاه‌ها از دیرباز بخشی از زندگی روزمره مردم بوده‌اند که این موضوع باعث شده نوعی اعتماد و آشنایی بین خریداران و فروشندگان محلی شکل بگیرد.
این ترجیحات می‌تواند باعث شود که هایپرمارکت‌ها برای جلب مشتریان، مجبور به رقابت جدی با این فروشگاه‌های محلی باشند. برخی از مصرف‌کنندگان ممکن است به‌اشتباه تصور کنند که قیمت‌ها در هایپرمارکت‌ها بالاتر از فروشگاه‌های محلی است یا از کیفیت کالاهای عرضه شده در هایپرمارکت‌ها نگران باشند. تغییر این نگرش‌ها، نیازمند آموزش و تبلیغات مناسب است که چالش خاصی برای سرمایه‌گذاران این حوزه به شمار می‌آید.
همچنین، عادات خرید مردم نیز ممکن است مانع استقبال گسترده از هایپرمارکت‌ها شود. برای مثال: برخی از افراد ترجیح می‌دهند به‌جای خرید هفتگی یا ماهانه از هایپرمارکت‌ها، به‌صورت روزانه و با مقادیر کم از سوپرمارکت محلی خرید کنند. بسیاری از مردم روابط اجتماعی و شخصی نزدیکی با صاحبان فروشگاه‌های محلی دارند. این روابط می‌توانند باعث ایجاد نوعی وفاداری شوند که رقابت با آن‌ها برای هایپرمارکت‌ها دشوار خواهد بود.
در بسیاری از مواقع، صاحبان فروشگاه‌های محلی ممکن است مقاومت زیادی در برابر ورود هایپرمارکت‌ها نشان دهند و تلاش کنند با ارائه خدمات شخصی‌تر یا تخفیف‌های ویژه، مشتریانشان را حفظ کنند که این موضوع کاملاً طبیعی است. برای موفقیت در این محیط، هایپرمارکت‌ها باید با ارائه محصولات باکیفیت و قیمت مناسب، ایجاد برنامه‌های وفاداری مشتری و تبلیغات مؤثر که نگرش‌های مثبت‌تری در مصرف‌کنندگان ایجاد کنند به چالش‌های موجود پاسخی قاطعانه بدهند.
4. چالش‌های لجستیکی و زیرساختی:
ساخت و راه‌اندازی هایپرمارکت‌ها در ایران با چالش‌های لجستیکی و زیرساختی خاصی مواجه است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، حمل‌ونقل و توزیع کالاها در زنجیره تأمین هایپرمارکت‌ها می‌باشد. جاده‌های نامناسب، فرسوده بودن ناوگان حمل‌ونقل و کمبود امکانات مناسب برای نگهداری و حمل کالاها به‌ویژه مواد غذایی ازجمله چالش‌های عمده‌ای هستند که ممکن است منجر به تأخیر در تحویل کالاها، افزایش هزینه‌ها و کاهش کیفیت محصولات در حین حمل‌ونقل شود.
ازاین‌رو پیش از راه‌اندازی هایپرمارکت، باید چنین عواملی را در نظر گرفته و راه‌حل مناسبی را برای آن‌ها آماده کرد تا بعد از مرحله تأسیس فروشگاه مشکلی ایجاد نشود. به‌علاوه، راه اندازی هایپرمارکت در ایران نیازمند زیرساخت‌های تکنولوژیکی مدرن و پیشرفته است. هایپرمارکت‌ها به سیستم‌های مدیریت زنجیره تأمین قوی نیاز دارند تا بتوانند تمامی مراحل از تولید تا فروش را به‌طور کارآمد مدیریت کنند.
بااین‌حال در ایران بسیاری از این سیستم‌ها هنوز به‌طور کامل توسعه نیافته‌اند یا به‌درستی پیاده‌سازی نشده‌اند که این موضوع می‌تواند منجر به مشکلاتی در کنترل موجودی، سفارش‌دهی و مدیریت هایپرمارکت شود. همین مسئله، سرمایه‌گذاران را برای چاره‌اندیشی نسبت به زیرساخت‌های تکنولوژیکی پیش از تأسیس هایپرمارکت به فکر وامی‌دارد.
5. چالش‌های زیست‌محیطی:
هایپرمارکت‌ها به دلیل اندازه بزرگ، مصرف انرژی بالا و استفاده از منابع مختلف می‌توانند تأثیرات زیست‌محیطی قابل‌توجهی داشته باشند. هایپرمارکت‌ها به دلیل نیاز به روشنایی، سرمایش و گرمایش و همچنین استفاده از تجهیزات فروشگاهی مختلف مانند یخچال فروشگاهی مصرف انرژی بسیار بالایی دارند. این مصرف بالا نه‌تنها هزینه‌های عملیاتی را افزایش می‌دهد بلکه به دلیل وابستگی به منابع انرژی غیرقابل‌تجدید، منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تأثیرات منفی بر تغییرات اقلیمی می‌شود.
هایپرمارکت‌ها مقدار زیادی زباله از جمله: بسته‌بندی‌های پلاستیکی، مواد غذایی فاسد شده و سایر پسماندهای غیرقابل‌بازیافت تولید می‌کنند که اگر این زباله‌ها به‌درستی مدیریت نشوند، می‌توانند به آلودگی خاک و آب‌وهوا منجر شوند. نیاز به افزایش آگاهی عمومی و آموزش مشتریان در خصوص اهمیت پایداری و مسئولیت‌های زیست‌محیطی چالشی خاص است که باید پیش از راه‌اندازی هایپرمارکت برای آن برنامه‌ریزی نمود.
جمع‌بندی:
راه اندازی هایپرمارکت در ایران با وجود فرصت‌های اقتصادی مناسب با چالش‌هایی مانند: تأمین منابع مالی، پیچیدگی‌های قانونی و اداری، رقابت با فروشگاه‌های محلی، مشکلات لجستیکی و زیرساختی و مسائل زیست‌محیطی روبه‌رو است. موفقیت در این حوزه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، استراتژی‌های هوشمندانه و توجه به نیازهای مشتریان و پایداری زیست‌محیطی است تا این کسب‌وکار به بخشی ثابت و سودآور در بازار ایران تبدیل شود.
شاهرخ شریفی فروشگاه سوپرمارکت اتحادیه
